woensdag 19 juni 2024

To woke or not to woke (food for thoughts)

Ik lees Kermis der IJdelheid, beter bekend als Vanity Fair. Het is geschreven door William Thackeray in 1847, maar ik lees een vertaling uit 2006.

"Sambo met de o-benen sloeg het portier achter zijn wenende meesteres dicht."

Hoe zouden ze dat tegenwoordig vertalen? Of zou het gecensureerd worden, zou Sambo in 2024 plotseling Mike heten? Ik heb thuis een boekje uit mijn jeugd liggen van Piet Broos dat ik bewaar als rariteit. Het is getiteld Van Tommie en Fientje en het dateert uit 1956, dik een eeuw later dan het verhaal van Sambo en het geboortejaar van mijn broer JP. Broos verhaalt onbekommerd van een nikkermeisje en een nikkerjongetje en op elke bladzijde benadrukt hij wel een keer hoe pik- en pikzwart ze zijn. Kennelijk was er toen nog niet zo heel veel veranderd ten opzichte van 1847 en werden mensen van kleur gezien als minderwaardig en exotisch (Tommie en Fientje waren wel heel lief en te goeder trouw, dus wie weet had Broos er goede bedoelingen mee!).

Krap 68 jaar later (want zo oud is mijn broer) hoef je dit echt niet meer te flikken, niemand is meer veilig voor het nietsontziende zwaard van de publieke opinie. We weten wat er onlangs met onze nationale b&tch Anouk is gebeurd toen ze online het n-woord noemde, sjonge, dat ze nog leeft. Blackface mag niet meer, in welke vorm dan ook, ook niet als Gullit gebbetje bij het EK. Dreadlocks en vlechtjes bij blanke mensen is culturele toe-eigening, mag niet. Het woord blank mag niet. Er mag zó veel niet wat de Witte Mens al sinds mensenheugenis gewoon is, dat er als gevolg een tegenpartij (nee, niet die van Koot en Bie) is ontstaan die vindt dat we allemaal veel te ver zijn doorgeschoten en voor wie woke geen compliment is maar een scheldwoord. Ik wil daar zelf ook nogal eens in meegaan. De censuur in boeken als die van Roald Dahl vind ik stuitend. Het neerhalen van beelden of bekladden van kunstwerken, vreselijk. Elke maand weer een nieuwe genderaanduiding erbij, onze hele taalstelsel op de schop, mag ik straks überhaupt nog wel dansen op afrobeat of is dat ook cultural appropriation? Schiet mij maar lek, mag ik dood?

Maar we vergeten één ding. Hoe het was. En hoeveel beter het is geworden. Dat is niet vanzelf gegaan. Ooit waren er dus mensen die zich om de toen heersende norm druk maakten. En was er ook toen een meerderheid die dat niet accepteerde. En toch is de slavernij en de apartheid (officieel) afgeschaft, mogen vrouwen stemmen en werken, mogen homo's met elkaar trouwen, word ik niet langer gelyncht voor het verkeren, huwen en kinderen krijgen met een man van kleur, en is de Roetveegpiet voor de meeste mensen volkomen acceptabel geworden, om er maar een paar te noemen.

Dus waar ligt die grens dan eigenlijk tussen goed bezig of te ver doorgeschoten? En wie bepaalt dat? Zeg het maar.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten